Donderdagavond 14 november was ik bij een inspirerende bijeenkomst in voormalige kerk de Duif: de uitvaart van het Holoceen, georganiseerd door Ambassade van de Noordzee, een initiatief van Het Parlement der dingen. Dit om het tijdperk Antropoceen in te luiden, en daarnaast ritueel afscheid te nemen van het Holoceen als tijdperk, en een aantal dingen. In dit schrijven neem ik vooral de fysieke aspecten van de dingen en de mensen onder de loep, omdat dit me in dit stadium van het onderzoek interesseert en een perspectief tot nadenken over de methode ‘Embodied Design’ kan opleveren.
Object – denken: geïnspireerd op Bruno Latours gedachtengoed
De uitvaartdienst begon met een ritueel om de Noordzee uit te nodigen: we wreven in onze handen en ademden hoorbaar, wat een zee soundscape gaf. Geurkunstenaar Frank Bloem verspreidde met spuitflesjes en een ventilator een zeegeur. Er werden toespraken gehouden, en geluid afkomstig van de aarde (o.a. het electriciteitsnet, blikseminslagen, de deltawerken, geluidsvervuiling en sonar) door geluidskunstenaar Harpo ’t Hart afgespeeld. Frank Bloem, geurkunstenaar, Abdel Kader Benali, schrijver, Evanne Nowak, klimaatpsycholoog en twee dames van Extinction Rebellion namen ritueel afscheid van een object.Een deodorant, een trui, een opgezette vogel, een Lonely Planet boekje over ijsland reden weg op een rails, zoals een kist ook kan wegrijden bij de uitvaart van een dierbaar persoon.We kregen een stuk ijzeroer (ijzerhoudend gesteente, dat alleen aan land komt door menselijk handelen) in onze handen, en de vraag was of we onze intenties daarin met onze adem wilden blazen. Wij, het publiek, konden ook naar voren komen om een object op het plateau te leggen om er afscheid van te nemen.
Lichaam – denken
Dit alles voltrok zich met een gepaste statigheid, die ook bij een uitvaart van een persoon gebeurt. De lichamelijke aanwezigheid van de ceremoniemeester Ibelisse Guardia Ferragutti die vol vuur en beweging haar betoog hield, en bij het afscheid nemen de houding aannam van een begrafenisondernemer. Zij was ook degene die de rituelen om de zee op te roepen en je intentie in het ijzeroer te blazen begeleidde. Door mee te doen aan zo’n ritueel, verbind je je ook fysiek en emotioneel aan het filosofische objectief van de bijeenkomst. Het afscheid nemen van een object en het inblazen van de intentie zorgde er bij mij ook voor dat ik me verbond aan een afspraak die ik met mezelf maakte: ik ga mezelf volledig inzetten om de wereld helpen een beter leefbare plek te maken. Frank Bloem nam afscheid van een spuitbus deodorant: een nogal plat object voor hem hij als geurkunstenaar, maar des te hilarischer omdat hij het op een bijzonder grappige manier deed: [#voorbeeld uit video] Er werd gelachen, en dat gaf de bijeenkomst gelijk gelaagdheid.De objecten (of ding-lichamen) waar afscheid van werd genomen stonden symbool voor een verhaal: Abdel Kader Benali nam afscheid van zijn trui, omdat hij verwacht dat hij deze in de toekomst niet meer nodig zal hebben, vanwege de opwarming van de aarde (#quote uit video) Evanne Nowak nam afscheid van een Lonely Planet gids over IJsland, omdat ze daar een aantal keer een gletsjer bezocht, en niet meer van plan is ernaartoe te vliegen omdat ze daarmee hetgeen ze van houdt verwoest. Deze dingen werden alsof personen weggereden, maar eigenlijk is het afscheid nemen van een idee, en van een idee van een ervaring. De door de ceremoniemeester gevraagde omhelzing met je buurman of -vrouw voelt altijd een beetje als een verplicht nummer (plichtpleging) maar voegde wel iets toe omdat je even contact maakt met je buurman of -vrouw.
Ik was onder de indruk, licht geëmotioneerd door de plechtigheid, maar ook door de –individuele- belofte die ik samen met anderen had gedaan. Tegelijk had ik ook het gevoel een echte uitvaart te hebben bijgewoond, in een mengeling van geamuseerdheid en triestheid tegelijk. Ook het feit dat ik deze bijeenkomst alleen heb bijgewoond zorgt aan de ene kant voor een wat eenzame ervaring, en toch een gezamenlijke ervaring met mensen die ik niet ken, maar wel een bijzondere en fysieke ervaring mee heb gedeeld. Deze ervaring draagt bij aan mijn onderzoek dat deze uitvaart ook een overgang naar een minder consumerende mentaliteit symboliseert.